De bres in de Spaanse Nederlanden
|
Leven in teken van de strijd
De periode waarin het leven van Charles de Batz d’Artagnan zich afspeelt is een periode van godsdienstoorlogen tussen protestanten en katholieken. Hoofdvertolkers waren vooral de Republiek der Zeven Verenigde (Noordelijke) Nederlanden en de gebieden onder bewind van de Habsburgers waaronder het Heilige Roomse Rijk, Spanje, Bourgondië en de Spaanse (Zuidelijke) Nederlanden. Frankrijk, Engeland, Zweden, Denemarken, Duitse staten die niet tot het Heilige Roomse Rijk behoorden en andere machten mengden zich in latere fases ook in |
|
de strijd. Het begon met de 80-jarige oorlog (1568-1648), die eindigde in de 30-jarige oorlog (1618-1648). Frankrijk ligt daarbij in een wurggreep omringd door de Habsburgse landen met Spanje in het zuiden, de Spaanse Nederlanden in het noorden en het Heilige Roomse Rijk in het oosten.
Pas in de derde fase van deze oorlog mengt Frankrijk zich in de strijd door een coalitie te sluiten met Zweden (1635-1648). In de daaruit vloeiende Spaans-Franse oorlog (1635-1659) moet Spanje in het zuiden stukken land afstaan aan de noordkant van de Pyreneeën en in het noorden delen van de Spaanse Nederlanden. Vrij uit de Habsburgse omklemming wordt Frankrijk de dominerende macht in Europa.
De Frans-Spaanse devolutieoorlog (1667-1668), met de Spaanse Nederlanden als inzet paste in het door de kardinalen Richelieu en Mazarin destijds ingezette beleid om Rijn, Alpen en Pyreneeën als natuurlijke grenzen te bepalen voor Frankrijk. Gefrustreerd dat hij in deze oorlog niet de volledige Spaanse (Zuidelijke) Nederlanden verwerft, ziet Lodewijk XIV de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden voortaan als grootste vijand. In de daaruit voortvloeiende Frans-Nederlandse Oorlog (1672-1678) laat d’Artagnan op 25 juni 1673 tijdens het beleg van Maastricht het leven.
Pas in de derde fase van deze oorlog mengt Frankrijk zich in de strijd door een coalitie te sluiten met Zweden (1635-1648). In de daaruit vloeiende Spaans-Franse oorlog (1635-1659) moet Spanje in het zuiden stukken land afstaan aan de noordkant van de Pyreneeën en in het noorden delen van de Spaanse Nederlanden. Vrij uit de Habsburgse omklemming wordt Frankrijk de dominerende macht in Europa.
De Frans-Spaanse devolutieoorlog (1667-1668), met de Spaanse Nederlanden als inzet paste in het door de kardinalen Richelieu en Mazarin destijds ingezette beleid om Rijn, Alpen en Pyreneeën als natuurlijke grenzen te bepalen voor Frankrijk. Gefrustreerd dat hij in deze oorlog niet de volledige Spaanse (Zuidelijke) Nederlanden verwerft, ziet Lodewijk XIV de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden voortaan als grootste vijand. In de daaruit voortvloeiende Frans-Nederlandse Oorlog (1672-1678) laat d’Artagnan op 25 juni 1673 tijdens het beleg van Maastricht het leven.
Vallei van de l'Eau d'Heure
Waalse prentkaartlandschappen
Vanuit Maastricht volgen we de langeafstandfietsroute ‘Meuse à Vélo’ langs de Maas tot Huy. De Condroz doorkruisen we via de RAVeL lijn 126 van Huy via Modave naar Ciney. Vervolgens volgen we de fietsbewegwijzering naar Dinant door de vallei van de Lesse. Een vanaf de Maas zelf geïmproviseerde route gevolgd door het knooppuntnetwerk Vhello (Hart van Henegouwen) brengt ons in Mons, hoofdstad van Henegouwen. Van hieruit fietsen we langs het nieuwe en oude centrumkanaal met zicht op de nieuwe en de oude scheepslift van Strepy. Over spoorwegroutes op voormalige spoorwegtracés van de mijnen van de Borinage gaat het daarna naar Binche naar Thuin.
Na een schouwing van zijn troepen in Duinkerke in 1671 maakt Lodewijk XIV een grote bocht op zijn terugweg naar Versailles voor een bezoek aan de aan Frankrijk toegevoegde gebieden na de overwinning in 1668 op de Spaanse Nederlanden. De reis naar Frankrijk gaat via Ath, Binche, kasteel van Mariemont, Charleroi en Philippeville (een Franse enclave gelegen in het toenmalige Prinsbisdom Luik) terug naar Frankrijk.
Omdat de Spaanse Nederlanden in 1672 bij aanvang van de de Frans-Nederlandse oorlog geen doorgang verlenen aan Lodewijk XIV met zijn troepen, trekt deze in begeleiding van Maarschalk Turenne ten zuiden van Charleroi vanuit de in 1668 op de Spaanse Nederlanden overwonnen gebieden en het Prinsbisdom Luik, dat de legers van Lodewijk XIV wel vrijgeleide geeft, naar Visé. Daar sluit Maarschalk Condé met zijn troepen vanuit Sédan aan. Ze trekken ten zuiden van Maastricht naar het oosten om via de Bisdommen Keulen en Münster de Fransen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden binnen te vallen. Mogelijk gebruikten de Franse troepen de oude heirbaan die ten zuiden van Thuin via Dinant en Chiney door het Prinsbisdom Luik naar Keulen liep. In de buurt van Sprimont kruiste deze een middeleeuwse handels- en pelgrimsweg die Arlon via het kasteel van Harzé verbond met Luik, Visé en Maastricht. Let wel dat er in de late middeleeuwen een dicht netwerk van wegen ontstond naast de oude hoofdwegen. Deze talloze nieuwe secundaire wegen verbonden steden, dorpen, kastelen, abdijen, heerlijkheden en creëerden mogelijk andere verbindingen en afkortingen?
We bevinden ons in voor velen een weinig bekend gebied van de Condroz, een streek van oost-west georiënteerde valleien en uitzichtrijke heuvelruggen. De Maas trekt van noord naar zuid een diepe sleuf in dit landschap. Wij fietsen parallel aan de enkele kilometers zuidelijk gelegen voormalige heirbaan van west naar oost door de Condroz langs abdijen en kastelen naar de Ourthe. Over uitgezochte landelijke wegjes fietst het langs kastelen, abdijen en door pittoreske dorpen met huizen uit typische grijze steen en zwarte leien. Hieronder behoren de middeleeuwse burcht van Thy-le-Château, de abdijen van Maredret en Maredsous, het kasteel van Annevoie met zijn watertuinen, de waterburcht en artificiële Sint-Antoniusgrot van Crupet, de kastelen van Spontin, Modave, Skeuvre, Anthines en nog enkele anderen.
De oversteek van de Ourthe in Poulseur is gelijk de overgang van Condroz naar Ardennen. Het is de start van een pittig parcours met enkele fikse hellingen en afdalingen. Onze route gaat via het bedevaartsoord Banneux en de abdij van Val Dieu. Op deze manier fietsen we door het Land van Herve met zijn typisch heggenlandschap en de lieflijke vallei van de Berwinne naar de Maas. Via Kanne fietsen we naar de westkant van Maastricht naar de plek waar d’Artagnan het leven laat tijdens het beleg van Maastricht.
Vanuit Maastricht volgen we de langeafstandfietsroute ‘Meuse à Vélo’ langs de Maas tot Huy. De Condroz doorkruisen we via de RAVeL lijn 126 van Huy via Modave naar Ciney. Vervolgens volgen we de fietsbewegwijzering naar Dinant door de vallei van de Lesse. Een vanaf de Maas zelf geïmproviseerde route gevolgd door het knooppuntnetwerk Vhello (Hart van Henegouwen) brengt ons in Mons, hoofdstad van Henegouwen. Van hieruit fietsen we langs het nieuwe en oude centrumkanaal met zicht op de nieuwe en de oude scheepslift van Strepy. Over spoorwegroutes op voormalige spoorwegtracés van de mijnen van de Borinage gaat het daarna naar Binche naar Thuin.
Na een schouwing van zijn troepen in Duinkerke in 1671 maakt Lodewijk XIV een grote bocht op zijn terugweg naar Versailles voor een bezoek aan de aan Frankrijk toegevoegde gebieden na de overwinning in 1668 op de Spaanse Nederlanden. De reis naar Frankrijk gaat via Ath, Binche, kasteel van Mariemont, Charleroi en Philippeville (een Franse enclave gelegen in het toenmalige Prinsbisdom Luik) terug naar Frankrijk.
Omdat de Spaanse Nederlanden in 1672 bij aanvang van de de Frans-Nederlandse oorlog geen doorgang verlenen aan Lodewijk XIV met zijn troepen, trekt deze in begeleiding van Maarschalk Turenne ten zuiden van Charleroi vanuit de in 1668 op de Spaanse Nederlanden overwonnen gebieden en het Prinsbisdom Luik, dat de legers van Lodewijk XIV wel vrijgeleide geeft, naar Visé. Daar sluit Maarschalk Condé met zijn troepen vanuit Sédan aan. Ze trekken ten zuiden van Maastricht naar het oosten om via de Bisdommen Keulen en Münster de Fransen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden binnen te vallen. Mogelijk gebruikten de Franse troepen de oude heirbaan die ten zuiden van Thuin via Dinant en Chiney door het Prinsbisdom Luik naar Keulen liep. In de buurt van Sprimont kruiste deze een middeleeuwse handels- en pelgrimsweg die Arlon via het kasteel van Harzé verbond met Luik, Visé en Maastricht. Let wel dat er in de late middeleeuwen een dicht netwerk van wegen ontstond naast de oude hoofdwegen. Deze talloze nieuwe secundaire wegen verbonden steden, dorpen, kastelen, abdijen, heerlijkheden en creëerden mogelijk andere verbindingen en afkortingen?
We bevinden ons in voor velen een weinig bekend gebied van de Condroz, een streek van oost-west georiënteerde valleien en uitzichtrijke heuvelruggen. De Maas trekt van noord naar zuid een diepe sleuf in dit landschap. Wij fietsen parallel aan de enkele kilometers zuidelijk gelegen voormalige heirbaan van west naar oost door de Condroz langs abdijen en kastelen naar de Ourthe. Over uitgezochte landelijke wegjes fietst het langs kastelen, abdijen en door pittoreske dorpen met huizen uit typische grijze steen en zwarte leien. Hieronder behoren de middeleeuwse burcht van Thy-le-Château, de abdijen van Maredret en Maredsous, het kasteel van Annevoie met zijn watertuinen, de waterburcht en artificiële Sint-Antoniusgrot van Crupet, de kastelen van Spontin, Modave, Skeuvre, Anthines en nog enkele anderen.
De oversteek van de Ourthe in Poulseur is gelijk de overgang van Condroz naar Ardennen. Het is de start van een pittig parcours met enkele fikse hellingen en afdalingen. Onze route gaat via het bedevaartsoord Banneux en de abdij van Val Dieu. Op deze manier fietsen we door het Land van Herve met zijn typisch heggenlandschap en de lieflijke vallei van de Berwinne naar de Maas. Via Kanne fietsen we naar de westkant van Maastricht naar de plek waar d’Artagnan het leven laat tijdens het beleg van Maastricht.
|
|
|
kasteel van Saint-Fontaine
kasteel van Modave
|
Dood van een musketier
Lodewijk XIV bivakkeert in Visé van 13 tot 25 mei 1672 en in mei/juni 1673 tijdens de Frans-Nederlandse oorlog. Op 11 juni 1673 installeert Lodewijk XIV zich in het kamp in Wolder, ten westen van Maastricht. De 2 compagnies der musketiers slaan hun tenten links en rechts van zijn tent op. Het beleg van Maastricht vindt plaats van 13 tot 26 juni. In de nacht van 24 op 25 juni vallen de Fransen de Tongerse poort aan. De musketiers onder leiding van d’Artagnan slaan een bres in de verdediging waarbij ze de Tongerse Poort veroveren. Op zondag 25 juni 1973, na een tegenoffensief der Nederlanders heroveren de musketiers de heringenomen stelling waarbij velen het leven laten of gewond geraken. Ook Charles de Batz d’Artagnan vindt er de dood door een musketkogel in de keel, één dag voor de inname van Maastricht. Naar gewoonte krijgen vooraanstaande Franse militairen een eervolle begrafenis in Frankrijk. Wanneer dit niet mogelijk is, worden ze bijgelegd in een graf (massagraf) bij de dichtstbijzijnde kerk op vriendschappelijke grond. In dit geval de kerk van Wolder waar het Franse kamp was gevestigd. Men beweert dat het lijk van d’Artagnan naar het kamp werd overgebracht en dat Lodewijk XIV een intieme kerkdienst voor hem organiseerde. Hij schrijft aan zijn echtgenote Marie-Thérèse van Oostenrijk: "Mevrouw, ik verloor d'Artagnan in wie ik het volste vertrouwen had en die in vele dingen goed was voor mij." Tot op heden is doch niet geweten of hij op het kerkhof van Wolder begraven is, wat de meest plausibele hypothese is, of elders … of toch, ondanks de heersende zomerhitte, overgebracht werd naar Frankrijk? |
|
Praktisch
STARTPLAATSEN: Maastricht (station) of Mons (station)
AFSTAND: Maastricht-Mons-Maastricht = 527 km
ETAPPES:
Maastricht - Esneux 53,7 km
Esneux - Dinant 70,4 km
Dinant - Walcourt 49,9 km
Walcourt - Mons 71,5 km
Mons - Anhée 112 km
Anhée - Poulseur-Esneux 90,2 km
Poulseur-Esneux - Maastricht 79,5 km
De heen en terugroute raken of kruisen zich op meerdere punten waaruit 8 daglussen voortvloeien
STARTPLAATSEN ÉÉNDAAGSE FIETSLUSSEN: Maastricht (station), Poulseur (station) of Esneux (station), Modave of Ciney (station), Spontin of Dinant (station) of Yvoir (station), Maredsous of Walcourt (station), Thuin (station), Strépy (station) of Mons (station).
FIETSLUSSEN:
Strépy (station) - Binche - Mons (station) - Strépy = 61 km
Thuin (station) - Thy-le-Château - Erquelinnes (station) - Thuin = 74 km
Maredsous - Florennes - Walcourt (station) - Thy-le-Château - Maredsous = 76 km
Spontin - Dinant (station) - Maredsous - Yvoir (station) - Spontin = 72 km
Modave - Ciney (station) - Spontin - Modave = 67 km
Poulseur (station) - Modave - Poulseur = 54 km
Esneux (station) - Nessonveaux - Esneux = 54 km
Maastricht (station) - Luik (station) - Nessonveaux - Visé (station) - Maastricht = 108 km
GPS-TRACKS: de GPS-tracks van deze meerdaagse fietslus en de 8 ééndagslussen zijn een digitale aanvulling op de fietsgids 'Op de fiets in het spoor van d'Artagnan' en worden in een aparte map meegestuurd in een LINK bij aankoop van deze fietsgids (zowel ringmapversie als digitale versie)
FIETSGIDS: Op de fiets in het spoor van d’Artagnan te bestellen op https://fiets-wandel-contreien.weebly.com/fietsgidsen-shop.html
LOGIES:
Chambres d'hôtes Les Gallinautes in Esneux, www.lesgallinautes.com
Hotel Ibis Dinant Centre, all.accor.com
Chambres d'hôtes Ardennes – Confluences in Walcourt, www.confluences.be
Van der Valk Hôtel Mons Congres in Mons, www.hotelmons.eu
Hôtel Les Jardins de la Molignée, www.jardins.molignee.com
AANREIS OPENBAAR VERVOER: Trein Maastricht - Luik - Brussel - Mons of Doornik
Met dank voor medewerking aan Wallonië België Toerisme (walloniebelgietoerisme.be)
